دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی یکی از بهترین دستگاه ها و ابزارها برای استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی است. در حالی که هنوز هم برخی از افراد بر این باورند که شستشوی تجهیزات دندانپزشکی و یا ضد عفونی کردن آن ها کافیست؛ بسیاری از تحقیقات نشان می دهند که بدون بخار اشباع دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی، عملا نمی توان شاهد رفع آلودگی ها از روی تجهیزات دندانپزشکی بود. فارغ از این موضوعات، یکی از سوالات رایجی که در مورد این دستگاه وجود دارد، این است که دمای اتوکلاو دندانپزشکی باید چقدر باشد؟
به طور کلی، دمای اتوکلاو دندانپزشکی بر اساس عوامل مختلفی تعیین می شود؛ اما حتی با وجود تفاوت ها، در حال حاضر دو دمای استاندارد برای دستگاه های اتوکلاو دندانپزشکی وجود دارد. در ادامه این مقاله قصد داریم در مورد دمای اتوکلاو دندانپزشکی و اساس کار این دستگاه برای استریل کردن صحبت کنیم.
میکروارگانیسم هایی که از بین نمی روند!
اتوکلاوهای دندانپزشکی تا حدودی مشابه با زودپزهایی هستند که هر روز از آن ها استفاده می کنید. همانطور که می دانید، غذا در زودپز خیلی سریع تر از قابلمه و فر پخته می شود. چرا که گرما و فشار ثابتی به غذا وارد می شود و می تواند باعث سریع تر شدن پروسه پخت شود.
میکروارگانیسم ها همان چیزی هستند که بسیاری از مردم آن را با میکروب می شناسند. باکتری، قارچ، انگل و … همگی می توانند باعث آلوده شدن بدن ما انسان ها شوند؛ اما در این میان هاگ ها، مقاومت بسیار بالایی در برابر شرایط جوی دارند و به راحتی از بین نمی روند. در این زمان است که استریل و ضدعفونی کردن تجهیزات دندانپزشکی برای رفع مقاومت هاگ ها، اهمیت خود را پیدا می کند.
دمای اتوکلاو دندانپزشکی چقدر است؟
دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی با بخار آب کار می کند. همانطور که می دانید آب در دمای 100 درجه به جوش می آید؛ اما آیا این دما برای استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی کافیست؟ واقعیت این است که بسیاری از هاگ باکتری ها حتی با وجود دمای 100 درجه سانتی گراد، مقاومت خوبی از خود نشان می دهند و از بین نمی روند.
به همین خاطر، دمای اتوکلاو دندانپزشکی فراتر از دمای نقطه جوش آب می باشد. دو دمای متناسب برای دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی پیشنهاد شده است. این دو دما در حال حاضر توسط منابع بسیار متنوعی پیشنهاد شده اند و یکسان هستند. درجه حرارت اول 121 درجه سانتی گراد یا همان 250 درجه فارنهایت است. دمای دوم چند درجه ای بالاتر از دمای اول و 132 درجه سانتی گراد و به اندازه 270 درجه فارنهایت می باشد.
این دو دمای اتوکلاو دندانپزشکی، برای از بین بردن میکروارگانیسم های مضر از روی تجهیزات دندانپزشکی مفید هستند. بنابراین، می توان کلیه تجهیزات دندانپزشکی را با این دمای استاندارد اتوکلاو دندانپزشکی استریل نمود.
چه زمانی نیاز به تعمیر اتوکلاو دندانپزشکی خواهید داشت؟
مدت زمان استریل کردن بر اساس دمای اتوکلاو دندانپزشکی
همانطور که اشاره کردیم، دو دمای اتوکلاو دندانپزشکی استاندارد وجود دارند که می توانند برای استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی مورد استفاده قرار گیرند. به هر حال مدت زمان استریل کردن با این دو دما با هم متفاوت است. بدیهی است که هر چقدر دمای دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی بیشتر باشد، مدت زمان استریل کردن نیز کاهش پیدا می کند.
حداقل زمان استریل کردن برای اتوکلاوهای دندانپزشکی که با دمای 121 درجه سانتی گراد کار می کنند، 30 دقیقه است. اما در صورتی که نیاز به استفاده از دمای اتوکلاو دندانپزشکی 132 درجه سانتی گراد باشد، می توان برای استریل کردن تجهیزات بهداشتی تایمر دستگاه را روی 4 دقیقه تنظیم کرد. بنابراین، تفاوت زمان استریل کردن در دو دمای اتوکلاو دندانپزشکی متفاوت، بسیار متفاوت است.
البته باید توجه داشت که مدت زمان استریل کردن در دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی بر اساس عوامل مختلفی تعیین می شود. به طور مثال، اینکه چه نوع اقلامی را در بسته بندی های استریل دستگاه قرار داده باشیم، روی مدت زمان استریل تاثیر می گذارد.
تجهیزات دندانپزشکی که نیاز به استفاده مجدد ندارند را می توان در مدت زمان بیشتری در دستگاه اتوکلاو قرار داد؛ اما در صورتی که نیاز به استفاده مجدد از تجهیزات باشد، می توان تجهیزات را در معرض دماهای بالاتر قرار داد تا مدت زمان استریل توسط دستگاه کاهش پیدا کند.
آیا دما تنها عامل برای استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی است؟
یکی از سوالات رایجی که در مورد دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی وجود دارد این است که دما عامل اصلی استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی در این دستگاه هاست؟ اگرچه با بالا رفتن دمای اتوکلاو دندانپزشکی، یک سری کنش و واکنش ها در این دستگاه به وجود می آیند؛ اما به طور کلی، اساس کار دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی بر پایه 3 فاکتور مهم است. حرارت، فشار و رطوبت.
اگر هر یک از این سه فاکتور دچار اختلال شوند، دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی نمی تواند به خوبی مراحل استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی را انجام دهد. بنابراین، توجه به ویژگی های هر یک از انواع دستگاه های اتوکلاو و بررسی عملکرد مناسب آن، اهمیت بسیار زیادی روی کیفیت استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی دارد.
سه اصل در اتوکلاو دندانپزشکی برای استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی
حال که متوجه شدید دمای اتوکلاو دندانپزشکی، تنها عامل برای استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی نیست. دو عامل دیگر نیز در این دستگاه دخیل هستند، بد نیست که در مورد این سه عامل جهت استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی صحبت کنیم.
حرارت
اولین عاملی که باعث استریل شدن تجهیزات دندانپزشکی می شود، حرارت است. در حین عملکرد دستگاه اتوکلاو، کل هوای داخل اتوکلاو خارج می شود و فقط بخار در اتوکلاو باقی می ماند. این بخار که یک نوع بخار خالص است، با نام بخار اشباع نیز شناخته می شود. بخار اشباع به معنی این است هیچ فضای خالی دیگری در میان مولکول های بخار وجود ندارد. پس بخار نمی تواند غلظت بیشتری داشته باشد.
پس اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم، بخار اشباع بخاری با غلظت بسیار بالاست. ترکیب بخار اشباع داخل بخار، 3 درصد مایع و 97 درصد گاز است. هر تغییری که در درصدهای یاد شده رخ بدهد، باعث افزایش یا کاهش مدت زمان استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی در دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی می شود. پس از اینکه بخار آب در دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی به وجود آمد، بخار به همراه هوایی که درون دستگاه اتوکلاو وجود داشته است، از طریق دریچه بالای محفظه خارج می شود.
در این زمان تنها چیزی که درون دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی وجود دارد «بخار اشباع» است. زمانی که بخار اشباع به یک جسم سردتر برخورد می کند، گرما را به جسم سرد منتقل می کند و باعث گرم تر شدن آن می شود. بنابراین، زمانی که دمای اتوکلاو دندانپزشکی به 121 یا 134 درجه سانتی گراد می رسد، به راحتی می توان شاهد استریل شدن تجهیزات دندانپزشکی بود.
چون آنقدر بخار تولید شده در دستگاه داغ است که به راحتی تجهیزات دندانپزشکی را گرم می کند و باعث از بین رفتن میکروارگانیسم ها از روی تجهیزات دندانپزشکی می شود. پس به همین خاطر است که می گوییم بخار اشباع، عاملی برای ضد عفونی و استریل کردن تجهیزات است.
فشار
همانطور که توضیح دادیم، بخار اشباع تولید شده در دمای اتوکلاو دندانپزشکی، تاثیر فوق العاده ای برای انتقال گرما به جسم سرد دارد. همچنین، امکان نفوذ عمیق گرما به داخل تجهیزات دندانپزشکی به لطف این دمای بالا فراهم می شود. علاوه بر این موضوع، زمانی که بخار روی تجهیزات دندانپزشکی قرار می گیرد، متراکم می شود و حجم بخار نیز کمتر خواهد شد. در این زمان بخار تولید شده به رطوبت تبدیل خواهد شد. در نتیجه فضای بیشتری برای بخار در دسترس خواهد بود.
در این مرحله، فشار می تواند باعث متراکم تر شدن بخار شود تا بخار بیشتری وارد دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی گردد. در کل فرآیند استریل، دمای اتوکلاو دندانپزشکی و فشار داخل محفظه ثابت باقی خواهد ماند.
رطوبت
عامل آخری که باعث استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی در دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی می شود، رطوبت است. بخار اشباع می تواند سطح بسیار زیادی از رطوبت را درون خود نگه دارد. وجود رطوبت، باعث افزایش توانایی گاز اشباع برای حذف میکروارگانیسم ها می شود. گرمای مرطوب تولید شده در دستگاه اتوکلاو، بیشتر از گرمای خشک موثر است. اگر می خواهید این موضوع را بهتر درک کنید، سوختگی که در هنگام قرار گرفتن پوستتان در معرض بخار مرطوب و یا دمای بالا اجاق گاز را تصور کنید.
سوختگی ناشی از بخار مرطوب، عمیق تر و دردناک تر از سوختگی ناشی از دمای بالاست. به طور مشابه، گرمای مرطوب بخار می تواند تمامی میکروارگانیسم ها را به صورت عمیق تر و موثرتر حذف کند. چون بخار گرم می تواند گرما و دمای بالا را بهتر از حرارت بدون رطوبت، منتقل کند.
فارغ از این موضوع، تمامی میکروارگانیسم ها حاوی آب زیادی هستند. به همین خاطر، تمایل دارند که به راحتی توسط گرمای مرطوب از بین بروند؛ زیرا آب درون این میکروارگانیسم ها باعث تشدید اثر انتقال حرارت مرطوب بخار می شود.
حتی میکروارگانیسم های بدون رطوبت مانند هاگ های خشک، می توانند با کمک بخار و رطوبت ناشی از آن از بین بروند. چون خود بخار می تواند باعث هیدراته شد این میکروارگانیسم ها شود و کمبود آب داخل آن ها را جبران نماید. بنابراین، بخار مرطوب می تواند برای این میکروارگانیسم ها نیز کشنده باشد.
سخن پایانی
در این مقاله در مورد دمای اتوکلاو دندانپزشکی و مدت زمان استریل کردن برای هر یک از دماهای استاندارد، صحبت کردیم. طبق اطلاعات این مقاله، می توانید عمیق تر از قبل با پروسه دقیق استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی آشنا شوید.
اگر از مطالعه این مطلب لذت بردید، می توانید آن را در شبکه های اجتماعی خود به اشتراک بگذارید تا دوستان شما نیز از آن بهره ببرند.
