یونیت دندانپزشکی یکی از تجهیزات دندانپزشکی مهم و ارزشمند در مطب دندانپزشکی محسوب می‌ شود. دندانپزشکان با استفاده از یونیت، زاویه دسترسی به ناحیه مورد درمان و ابزارها و وسایلی که در حین کار لازم دارند را کنترل می‌ کنند. به همین دلیل سلامت یونیت و سیستم برق یونیت دندانپزشکی، بر کارایی آن اثر مستقیم دارد.

اجزای یونیت دندانپزشکی به نحوی طراحی و ساخته شده‌اند که برای شروع به کار و عملکرد مناسب نیاز به برق دارند. به عنوان مثال تنظیم صندلی، چراغ یونیت و عملکرد صحیح دیگر اجزا به سیستم برق یونیت دندانپزشکی وابسته هستند. بنابراین لازم است تا در مورد سیستم برق یونیت دندانپزشکی بیشتر صحبت کنیم. این دستگاه پیچیده همچنین شامل بخش‌های متعددی نظیر سیستم‌های برق و لوله‌کشی است که هماهنگی دقیق آن‌ها، عملکرد بهینه و مطمئن را تضمین می‌کند. اهمیت این هماهنگی زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم هرگونه نقص یا اختلال در اجزای سیستم می‌تواند به کاهش بهره‌وری کل مطب منجر شود و حتی رضایت بیماران را تحت تأثیر قرار دهد.

یکی از جنبه‌های اساسی نصب و نگهداری یونیت دندانپزشکی، شناخت نقشه‌های دقیق برق و لوله‌کشی آن است. نقشه یونیت دندانپزشکی، تمامی اتصالات و مسیرهای سیستم را مشخص می‌کند و به دندانپزشکان و تکنسین‌ها امکان می‌دهد تا در مراحل نصب، تعمیرات و حتی ارتقاء، عملکردی سریع و بی‌نقص داشته باشند. به‌ویژه در بخش لوله‌کشی، طراحی مناسب مسیرها برای انتقال آب، هوا و تخلیه‌ی فاضلاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا که این عوامل مستقیماً بر بهداشت محیط و عملکرد تجهیزات تأثیر می‌گذارند.

از سوی دیگر، نقشه لوله‌کشی یونیت دندانپزشکی به‌عنوان یکی از حساس‌ترین بخش‌ها، نیازمند طراحی دقیق و استفاده از روش‌های استاندارد است تا عملکرد بهینه‌ی دستگاه تضمین شود. استفاده از تکنیک‌هایی مانند جاسازی لوله‌ها در سقف کاذب یا کانال‌های محافظ، به ایجاد محیطی منظم‌تر و ایمن‌تر کمک می‌کند. با درک این اصول و به‌کارگیری صحیح آن‌ها، می‌توان کارایی یونیت را به حداکثر رساند و از عمر مفید بالاتر آن اطمینان حاصل کرد.

سیستم برق یونیت دندانپزشکی

همانطور که گفتیم یونیت دندانپزشکی مهمترین وسیله در مطب های دندانپزشکی است و هرگونه اختلال و مشکل در کار آن باعث پایین آمدن بازدهی کل مطب می‌ شود. بسیاری از افراد تصور می‌ کنند که آگاهی از نکات فنی و مشخصات سیستم برق یونیت دندانپزشکی ضرورتی برای آنها ندارد. اما کسب چنین اطلاعاتی در استفاده درست، نگهداری و یا حتی تشخیص اختلال در عملکرد یونیت مفید خواهد بود. حال قبل از پرداختن به سیستم برق یونیت دندانپزشکی درباره خود یونیت دندانپزشکی صحبت کنیم.

عملکرد سیستم برق یونیت دندانپزشکی

سیستم برق یونیت دندانپزشکی با استفاده کلید یا پدال فعال می‌ شود و با کمک آب و هوای فشرده شده یونیت را راه اندازی می‌ کند. همچنین اینسترومنت های دندانپزشکی چرخشی و پوآر آب و هوا از طریق شلنگ به یونیت متصل می‌ شوند. این اتصال به دو شکل شلنگ از بالا و شلنگ آویز (کویلی یا تلفنی) شکل می‌ گیرد. در یونیت های که اتصال به صورت شلنگ از بالا است، احتمال سقوط توربین، ایر موتور و یا پوآر دیگر وجود ندارد.

طراحی یونیت دندانپزشکی باید به نحوی باشد که ابزارها به خوبی در دسترس دندانپزشک قرار بگیرند و احتمال انتشار عفونت به کمترین میزان خود برسد. سطح یونیت باید صاف و یکدست باشد و قابلیت تمیز شدن و ضدعفونی کردن داشته باشد. جنس آن حتما از موادی تهیه شود که در اثر استفاده از ضد عفونی کننده ها، آسیب نبیند و رنگ آن تغییر نکند.

لوله کشی و تاسیسات یونیت دندانپزشکی

پیش از نصب و اجرای یونیت باید برای لوله های آب و سیستم برق یونیت دندانپزشکی، هوای فشرده و هوای ساکشن و همچنین فاضلاب یک مسیر تعیین شود به نحوی که لوله ها و سیم های آن قابل مشاهده نباشند. برای انجام این کار معمولا یکی از روش های زیر را به می‌برند:

1. استفاده از سقف کاذب
2. استفاده از کانال و یا روپوش

اگر قصد داشته باشید یونیت دندانپزشکی را در طبقات بالای یک ساختمان چند طبقه نصب کنید، استفاده از روش سقف کاذب مناسب تر است. در این روش همه سیم ها، کابل ها و لوله ها در زیر سقف کاذب طبقه زیرین جاسازی می‌شوند و به وسیله تعدادی لوله آببندی شده به وسایل متصل خواهند شد. اما اگر مطب در طبقه همکف واقع شده باشد و یا طبقه زیرین سقف کاذب نداشته باشد، مجبور به استفاده از روش کانال هستید.

استانداردهای نصب و نگهداری در لوله‌کشی یونیت دندانپزشکی

لوله‌کشی یونیت دندانپزشکی یکی از اجزای اصلی این دستگاه است که وظیفه انتقال آب، هوا و تخلیه فاضلاب را بر عهده دارد. طراحی صحیح و رعایت استانداردهای مربوط به نصب و نگهداری لوله‌کشی، از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا عملکرد بهینه ابزارها و حفظ بهداشت محیط کاری به آن وابسته است. سیستم لوله‌کشی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که از نشتی، انسداد و آلودگی جلوگیری کرده و عملکردی ایمن و پایدار را ارائه دهد. این امر مستلزم استفاده از مواد باکیفیت، انتخاب مسیرهای بهینه و نصب توسط افراد متخصص است.

یکی از مهم‌ترین استانداردهای نصب لوله‌کشی یونیت دندانپزشکی، جلوگیری از تماس مستقیم لوله‌ها با عوامل آسیب‌زا مانند رطوبت بالا یا مواد شیمیایی است. استفاده از روش‌هایی مانند پوشش‌دهی لوله‌ها با کانال‌های محافظ یا نصب در سقف کاذب، این خطرات را کاهش می‌دهد و باعث افزایش طول عمر سیستم می‌شود. همچنین، رعایت زاویه‌ها و مسیرهای مناسب برای جلوگیری از انسداد در انتقال آب و هوا اهمیت دارد. در کنار این نکات، تعبیه سیستم‌های فیلتر و شیرهای کنترلی برای بهبود عملکرد و سهولت در عیب‌یابی، از الزامات اصلی نصب استاندارد محسوب می‌شود.

نگهداری دوره‌ای لوله‌کشی نیز از دیگر عوامل حیاتی برای حفظ عملکرد بهینه یونیت دندانپزشکی است. این فرآیند شامل بررسی دوره‌ای مسیر لوله‌ها برای شناسایی نشتی، انسداد یا فرسایش، تمیزکاری منظم مسیرهای آب و هوا برای جلوگیری از تجمع آلودگی و اطمینان از عملکرد صحیح فیلترها است. همچنین، استفاده از تجهیزات پیشرفته برای تشخیص مشکلات غیرقابل‌مشاهده مانند ترک‌های داخلی، به‌ویژه در سیستم‌های تحت فشار، می‌تواند هزینه‌های نگهداری را کاهش دهد و از توقف عملکرد دستگاه جلوگیری کند. رعایت این اصول نه‌تنها به حفظ کیفیت خدمات ارائه‌شده کمک می‌کند، بلکه طول عمر مفید یونیت را نیز افزایش می‌دهد.

نقشه یونیت دندانپزشکی و نقشه کامل عملکرد دستگاه

یونیت دندانپزشکی از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقش حیاتی در تسهیل درمان‌های دندانپزشکی دارند. این دستگاه شامل صندلی دندانپزشکی، چراغ روشنایی، سیستم‌های تأمین آب و هوا، و ابزارهای جانبی مانند پوآر و ساکشن است. طراحی این اجزا به گونه‌ای است که دسترسی دندانپزشک به منطقه درمان و ابزارها را به حداکثر می‌رساند. هماهنگی میان این بخش‌ها، کارایی و کیفیت عملکرد دستگاه را تضمین می‌کند و تجربه‌ی بهتری را برای بیمار و پزشک فراهم می‌آورد.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های یونیت دندانپزشکی، سیستم تأمین و کنترل آب و هوا است که به ابزارهای چرخشی مانند توربین‌ها و ایرموتورها قدرت می‌دهد. این سیستم از طریق لوله‌کشی دقیق و استاندارد، آب و هوا را به بخش‌های مختلف دستگاه منتقل می‌کند. از سوی دیگر، سیستم تخلیه فاضلاب و مدیریت پسماند نیز نقش کلیدی در حفظ بهداشت محیط مطب ایفا می‌کند. تعبیه مسیرهای جداگانه و استفاده از فیلترها در این سیستم، از برگشت آلودگی و اختلال در عملکرد دستگاه جلوگیری می‌کند.

نقشه عملکرد دستگاه نیز به‌عنوان یک ابزار کاربردی برای نصب و نگهداری اجزای یونیت دندانپزشکی شناخته می‌شود. این نقشه، ساختار دقیق اتصال بخش‌های مختلف مانند سیم‌کشی برق، لوله‌کشی آب و هوا، و مکانیزم‌های حرکتی صندلی را نشان می‌دهد. استفاده از این نقشه برای تکنسین‌ها و دندانپزشکان امکان تشخیص سریع مشکلات و اجرای تعمیرات را فراهم می‌کند. آگاهی از عملکرد و ارتباط میان اجزا نه تنها در هنگام عیب‌یابی مؤثر است، بلکه به افزایش عمر مفید دستگاه و بهبود بازدهی کلی آن کمک می‌کند.

مدارات برق در داخل سیستم برق یونیت دندانپزشکی

سیستم برق یونیت دندانپزشکی از یک کابل برق که به دستگاه وارد می‌شود تغذیه می‌ کند. کابل برق ورودی به یک ترانس و همچنین به مدار فرمان فرستاده می‌ شود. ترانس به کار رفته در دستگاه از نوع کاهش دهنده می‌ باشد که ولتاژ دریافتی را به چهار مقدار ۲۴، ۱۹، ۱۲، ۱۰ ولت تقسیم می‌ کند.

چراغی که پزشک در بالای سر بیمار استفاده می‌ کند دارای دو درجه روشنایی است به همین علت دو ولتاژ مختلف ۱۰ و ۲۴ به این چراغ فرستاده می‌ شوند. همچنین شیرهای برقی با ولتاژ ۱۲ تغذیه می‌ کنند که این ولتاژ پس از عبور از پل دیودی و خازن صافی به آنها ارسال می‌شود.

اشکالات معمول در مدار اول

مانند هر مدار دیگری این مدار هم از بخش های مختلفی تشکیل شده است که خرابی هر یک از بخش های آن باعث اختلال در عملکرد بخشی از یونیت دندانپزشکی خواهد شد. در ادامه به تعدادی از خرابی های رایج در این مدار اشاره خواهیم کرد:

• در سیستم برق یونیت دندانپزشکی چراغ سیالتیک، لیوان پرکن، ساکشن، شستشو دهنده کراشوار بخشی هایی هستند که برق آنها به ترانس مرتبط است. اگر سیم پیچ اولیه دستگاه بسوزد کل این بخش ها از کار می‌ افتند. در این حالت باید ترانس و یا سیم پیچی آن تعویض شود.
• در صورت سوختن پل دیودی که در این مدار قرار گرفته است، بخش های لیوان پرکن، ساکشن، شستشو دهنده کراشوار از کار خواهند افتاد. دیودها را می‌ توان با استفاده از یک مولتی متر آزمایش کرد، هر کدام که سوخته باشد باید تعویض شود. اگر پل دیودی به صورت IC باشد، احتمالا باید کل آن تعویض شود.
• یکی از قسمت هایی که به ندرت دچار خرابی می‌ شود خازن مدار است و خرابی آن ایراد خاصی در مدار ایجاد نمی‌ کند.
• در صورت سوختن فیوز در این مدار، عملکرد قسمت هایی از یونیت دندانپزشکی مثل لیوان پرکن، ساکشن و شستشو دهنده کراشوار از کار می‌ افتد. فیوز در صورت سوختن حتما باید با فیوز جدید تعویض شود، اما در صورت اضطرار می‌توان یک قطعه سیم با قطر مناسب را به جای فیوز به طور موقت استفاده کرد.
• اگر کلید مربوط به چراغ سیالتیک خراب شود، ممکن است چراغ کلا روشن نشود و یا فقط حالت کم نور یا پر نور آن روشن شود. گاهی ممکن است به دلیل مشکل در پایه چراغ ( سوکتی که پایه های چراغ در آن قرار می‌گیرد) و یا سوختن خود چراغ، چراغ ها روشن نشوند.

مدار فرمان در سیستم برق یونیت دندانپزشکی

مدار فرمان در سیستم برق یونیت دندانپزشکی دارای ۶ رله برای شروع به کار موتورهای کفی و پشتی است. ۵ کلید در این مدار تعبیه شده است که در صورت فعال شدن هر کدام از این کلیدها ۵ رله مربوط به آن فعال می‌ شوند. در نتیجه این فرآیند موتورها نیز فعال شده و شروع به کار می‌ کنند.

حرکت پشتی و کفی صندلی دندانپزشکی به وسیله ۴ عدد لیمیت سوئیچ که در بین رله و کلید قرار دارند، کنترل می‌ شود. عملکرد آن به این شکل است که هر کدام از لیمیت سوئیچ ها فعال شود، مسیر بین رله و کلید مسدود می‌ شود و حرکت موتور متوقف می‌ شود. در این مدار هم ممکن است اشکالاتی به وجود بیاید که در ادامه به رایج ترین آنها می‌پردازیم:

اشکالات رایج در مدار فرمان

• مانند مدار قبلی، در این مدار هم در صورت سوختن ترانس و عدم تامین برق مدار فرمان، همه رله ها غیر فعال می‌ شوند. در نتیجه پشتی و کفی صندلی دندانپزشکی جابجا نمی‌ شود.
• پل دیودی در مدار فرمان یونیت دندانپزشکی اگر خراب شود، جابجایی صندلی و پشتی آن امکان پذیر نخواهد بود. عیب یابی و رفع مشکل در پل دیودی دقیقا مشابه آنچه در مدار قبل ذکر کردیم می‌ باشد.
• در سیستم برق یونیت دندانپزشکی هر یک از رله های برای حرکت صندلی به یک سمت تعبیه شده است. در صورت خرابی هر کدام از رله ها حرکت صندلی به یک سمت مختل می‌ شود و به آن سمت حرکت نمی‌ کند. این اختلال گاهی ممکن است در صورت خرابی کلید های حرکت دهنده دستگاه اتفاق افتد. معمولا تشخیص ایراد کلیدها بسیار راحت است، چون این کلیدها بر روی اکثر یونیت موجود می‌ باشند.
• در صورت خرابی لیمیت سوئیچ ها، صندلی یا پشتی آن در یک جهت تا جایی می‌چرخد که در آخر موتور و محور حرکت دهنده آن در همان حالت قفل می‌ کنند. اگر کلید بیش از حد نگه داشته شود، امکان دارد باعث سوختن موتور و یا شکستن اتصالات موتور شود. در صورت بروز چنین مشکلی باید علاوه بر تعویض لیمیت سوئیچ، مشکلات مکانیکی نیز رفع شوند.
• بیشتر اوقات مشکل در لیمیت سوئیچ ها به دلیل ایراد در بازوی مکانیکی خود سوئیچ ایجاد می‌ شود. ممکن است بازوی مکانیکی سوئیچ در محل مناسب قرار نگرفته باشد و قادر به تنظیم حرکت صندلی در نقطه مناسب نباشد. در این حالت می‌ توان اهرم لیمیت سوئیچ را کج کرد و در حالت درست قرار داد.
• اگر موتورهای پشتی یا کفی صندلی سوخته باشد، طبیعتا حرکت پشتی یا کفی صندلی دندانپزشکی مختل می‌ شود. گاهی امکان دارد حرکت آن با صدای بلند یا نامطلوب همراه باشد و یا حتی به کندی انجام گیرد که معمولا دلیل آن ایراد مکانیکی است. در این حالت باید محور پیچ مانند موتور و مهره‌ ای که محور داخل آن حرکت می‌کند بررسی و در صورت نیاز روغن کاری شود.
• گاهی ممکن است حرکت پشتی یا کفی صندلی زمانی که بیمار روی آن قرار می‌ گیرد مختل شود و در حالت بی باری مشکلی نداشته باشد. در این مورد اصطلاحا موتور نیم سوز شده است که معمولا با تعویض سیم پیچ های موتورها آنها را تعمیر می‌ کنند.

سخن پایانی

در این مطلب به طور کامل در مورد سیستم برق یونیت دندانپزشکی صحبت کردیم. تمامی جزییات و عملکرد سیستم برق یونیت دندانپزشکی بیان شد و در مورد هر یک از قطعات سیستم برق یونیت اشکالاتشان بیان شد.

اگر از مطالعه این مطلب لذت بردید، می توانید آن را در شبکه های اجتماعی خود به اشتراک بگذارید تا دوستان شما نیز از آن بهره ببرند.